Websites, kranten en tijdschriften riepen onlangs op tot een potje medelijden met FC Barcelona. De begaafde middenvelder Xavi was toegevoegd aan de ziekenboeg. Potjandriedubbeltjes, dat arme Barca toch! Ze hadden al zoveel zieken en nu had de kleine middenvelder ook nog last van zijn bovenbeen waardoor hij niet in actie kon komen.
Voor de spelers van de Makana Football Association (MFA) was een verrekt spiertje in het bovenbeen kinderspel. Ze werden met de regelmaat van de klok tot moes geslagen maar dachten er niet aan een wedstrijd af te zeggen. Niet zo gek, want de MFA was de voetbalcompetitie op Robbeneiland. De beruchtste gevangenis van de wereld met daarin de beroemdste gevangene aller tijden: Nelson Mandela.
De Amerikaanse sportgeschiedkundigen Chuck Korr en Marvin Close schreven een boek over het voetbal op Robbeneiland. Het belangrijkste voetbalverhaal ooit, zo luidt de ondertitel van Meer dan een spel. Dat schept verwachtingen en die worden in het boek voor een groot deel ook waargemaakt.
Het klinkt natuurlijk als een sprookje: de (voornamelijk) politieke activisten die bij de gevangenisleiding het recht op ontspanning proberen af te dwingen. Onder internationale druk van onder andere het Rode Kruis zwicht de directie: een half uurtje per week mag er een worden gesport.
Zo gebeurt het dat de huidige president van Zuid-Afrika, Jaccob Zuma, op een zonnige zaterdagmiddag in het meest mensonterende oord op aarde tegen een bal staat te schoppen. De ANC-leider blijkt een staalharde maar betrouwbare verdediger. Levensgevaarlijk bij corners ook, vanwege zijn kopkracht. Ook andere politieke zwaargewichten van het Afrikaanse land staan op het veld. Ze bestrijden elkaar op het voetbalveld met dezelfde felheid als waarmee ze het regime bevochten. Voor de voetballers is het veel meer dan een spel.
Behalve voetbalteams wordt er een scheidsrechterscommissie samengesteld en ook de rest van de organisatie liegt er niet om. Bij een voetbalbond van een gemiddeld Afrikaans land is de boekhouding minder strak georganiseerd dan bij deze gedetineerden.
In het beschrijven van de hele papierwinkel schieten de schrijvers van het boek wat door. Natuurlijk, het is een bijzonder gegeven, maar na een paar bladzijdes is dat verhaal wel verteld. Doordat er wel erg over wordt doorgedramd kakt het boek halverwege wat in. Over het niveau van de competitie is juist weer weinig te lezen. Ook blinkt het boek niet uit in stijl (of is dat de schuld van die verdraaide vertalers?). Maar op deze kritiekpunten na, hebben de mannen geweldig werk geleverd met het uitpluizen van dit bizarre verhaal. Het is goed voor het collectieve geheugen om nog eens fijntjes in te peperen hoe afschuwelijk bruut het regime in Zuid-Afrika ten tijde van de apartheid te werk ging. Politieke tegenstanders werden zonder pardon opgepakt en vervolgens afgeranseld. Een leven lang eenzame opsluiting dreigde. Door de voetbalcompetitie kregen ze weer hoop. Er werd niet gezeurd over de striemen op de rug, de blauwe plekken op de benen, de ondervoeding en de vermoeidheid. Om een spierblessure werd al helemaal gelachen. Alle pijn en uitputting werd vergeten zodra de bal in beeld kwam. Het was zoals gevangene Lekota ergens in het boek zegt: "We hadden het nodig. Zonder voetbal waren zoveel mensen moedeloos geworden."
Meer dan een Spel verdient het om gelezen te worden. Het is een belangrijk verhaal en laat zien hoe doorslaggevend sport in een mensenleven kan zijn.
